Bitwa na Zalewie Wiślanym

"Bitwa na Zatoce Świeżej 1463", Henryk Baranowski.  Źródło: Wikipedia

Bitwa na Zalewie Wiślanym rozegrała się 15 września 1463 roku podczas Wojny Trzynastoletniej pomiędzy Królestwem Polskim, Związkiem Pruskim, a Zakonem Krzyżackim.

W lipcu 1463 roku polskie wojska rozpoczęły oblężenie zamku krzyżackiego w Gniewie, który górował nad Wisłą i kontrolował ruch na jej wodach. Zakon nie mógł pozwolić na jego przejęcie przez Polskę i wysłał posiłki w sile 44 okrętów i 1500 ludzi. Skierowali się z Zalewu Wiślanego na Leniwkę, która w rejonie Szkarpawy łączy się z Wisłą.

Związek Pruski nie mógł do tego dopuścić i przy pomocy okrętów Gdańska i Elbląga zablokował Leniwkę w rejonie Szkarpawy. Użyto do tego 11 jednostek i 500 ludzi. Gdy przybyła zakonna flota zobaczyła, że droga do Gniewu jest zablokowana. W tj sytuacji wielki mistrz zakonu Ludwig von Erlichshausen, postanawia się wycofać na Zalew. Nie chcąc być zepchniętym w kierunku Królewca (Kaliningrad), zatrzymuje się na północny wschód od Elbląga.

Płaskodenne jednostki zostawia bliżej brzegu, a okręty żaglowe i większe łodzie patrolują wody wokół floty z wojskiem i zaopatrzeniem.

W tym czasie Gdańszczanie i Elblążanie ruszają w pościg i łączą siły 14 września 1463 roku w rejonie Tujska.

Następnego dnia 15 września 1463 roku, połączona flota, korzystając z mgły, podpłynęła pod krzyżacką flotą i zaatakował ją z zaskoczenia. Jako że flota związkowa zablokowała Krzyżakom drogę ucieczki, nie spieszyła się z walką. Najpierw przez kilka godzin strzelano w stłoczone krzyżackie jednostki z kusz, małych armat i hakownic. Dodatkowo przed głównym atakiem, ostrzelano wrogów płonącymi strzałami. Wybuchły pierwsze pożary, w związku z tym Krzyżacy zrzucili płonące żagle do wody. Spowodowało to, że poza falą uniemożliwiającą manewrowanie, dochodzi brak żagli, ścieśnienie jednostek i panika załóg.

W tym czasie atakujący ruszyli i zajmowali po kolei wszystkie jednostki, zaczynając od tych na krawędzi. Bitwa sprowadziła się do odcinania pojedynczych Zakonnych jednostek i przeprowadzaniem abordażu.

W bitwie brało po polskiej stronie około 30 okrętów i jednostek pływających z 1200-1300 ludźmi na pokładach, a po stronie krzyżackiej 44 okręty i jednostek transportowych z 1500 żołnierzami i 350 marynarzami.

W sumie w ciągu paru godzin bitwa została wygrana przy stratach po polskiej stronie 100-200 ludzi. Natomiast Krzyżacy stracili wszystkie okręty czy to zdobyte, czy zatopione, około 1000 zabitych i wielu w niewoli. Po tym wydarzeniu Zakon już nic nie znaczył na wodach Zalewu i Bałtyku. Dodatkowo odcięcie drogi posiłkom dla oblężonego Gniewa przypieczętowało jego los i został poddany 1 tycznia 1464 roku. Odblokowało to całą Wisłę dla Polski i Związku Pruskiego.

Wojna trwała jeszcze 3 lata po bitwie i zakończyła w 1466 roku II Pokojem Toruńskim, dzięki czemu Polska odzyskała Pomorze Gdański i zyskała biskupstwo warmińskie.

Warto zaznaczyć, że Wojna Trzynastoletnia jest konfliktem, gdzie polska strona wyjątkowo jak na nasz kraj zaangażowała się w działania wojenne na Morzu Bałtyckim. Poza bitwą w Zalewie Wiślanym rozegrały się jeszcze dwie bitwy morskie koło wyspy Bornholm, gdzie pokonano flotę duńską. Dodatkowo flota Związku i kaprowie patrolowali wody w Zatoki Gdańskiej, Królewca, Piławy i blokowali wszelki ruch do krzyżackich portów.